Een stappenplan bij overlijden, voor het regelen van de begrafenis of crematie. Dat klinkt misschien een beetje gek, want een uitvaart organiseren is niet het afvinken van een lijstje. Toch zoeken mensen naar zo’n stappenplan, want het geeft ook houvast. Als je nog nooit met het regelen van een begrafenis of crematie te maken hebt gehad, komt er veel op je af. En dan is een stappenplan bij overlijden gewoon prettig. Of je wilt je voorbereiden op dat wat komen gaat, je vast wat inlezen. Ook dan komt een stappenplan goed van pas.

Elk overlijden en elke uitvaart is uniek. Het loopt hoe het loopt. Toch is er wel iets te zeggen over de te volgen stappen na een overlijden. Lees verder voor dit stappenplan bij overlijden. 
Wellicht ook handig voor je: de checklist die ik maakte met wensen voor de uitvaart.

Waar je ook bent, ‘k zou ’t niet weten.
Niet in afstand of tijd te meten.
maar ik heb je bij me,
diep in mij,
Daarom ben je zo dichtbij.
– Anoniem. Uit: Als je woorden zoekt: wanneer je
in aanraking komt met de dood

Stappenplan bij overlijden, wat als eerste?

Het moment dat je dierbare is overleden is daar. Misschien na een kort of lang ziekbed, of volkomen onverwacht. Thuis, in het verpleeghuis, ziekenhuis, hospice of welke plek dan ook. Weet dat er geen directe haast is om in actie te komen. Als het mogelijk is en de behoefte is er, neem dan gerust de tijd om bij je overleden dierbare te zijn. Neem afscheid, neem diegene nog eens goed in je op, neem haar of zijn hand in de jouwe. Niks moet. Je mag natuurlijk ook meteen in actie komen, de (huis)arts inlichten. Dat is eigenlijk de eerste stap.

De (huis)arts moet altijd eerst langskomen wanneer iemand overleden is. Om het overlijden officieel vast te stellen en enkele formulieren in te vullen. Deze formulieren zijn belangrijk voor degene die later de aangifte van overlijden bij de gemeente zal doen. Dit is meestal de uitvaartbegeleider, maar nabestaanden mogen dit gerust ook zelf doen.

Stap twee, uitvaartbegeleider inschakelen

Wanneer de (huis)arts is ingelicht, onderweg is of is geweest, dan is het tijd om een uitvaartbegeleider in te schakelen. Ik heb het in een eerder artikel al eens gemeld (Afscheid nemen van je vader of moeder) dat het op zich niet verplicht is om een uitvaartbegeleider in de arm te nemen. Ik wil mezelf natuurlijk niet de markt uitprijzen hiermee, maar ik vind het belangrijk dit wel te benoemen.

Vergis je echter niet hoeveel werk het doorgaans is om een mooie en passende uitvaart te regelen. Ik denk dat het heel fijn is als een invoelend persoon je ondersteunt, bij alle praktische zaken helpt en er gewoon is als steun en toeverlaat. Ook mét hulp van een uitvaartbegeleider zijn de dagen voor de uitvaart vaak intensief en vol.

Als je graag zelf een aantal zaken wilt regelen met ondersteuning van een uitvaartbegeleider, geef dit dan gerust aan. Bespreek wat je zelf wilt doen en wat niet, en maak er op die manier een samenwerking van waar je zelf de regie hebt.

Stap drie, de opbaring en laatste verzorging

Het eerste dat je samen met de uitvaartbegeleider bespreekt, is waar je overleden dierbare zal worden opgebaard. Of je nu wel of niet bij de overledene wilt zijn in de dagen voor de uitvaart, hij of zij moet ergens worden opgebaard. Thuis of in een rouwcentrum, afhankelijk van waar de voorkeur naar uitgaat.

Thuis opbaren
Als je je dierbare thuis wilt opbaren, dan kan je uitvaartbegeleider je hierbij helpen. Iemand kan op bed of in een kist of mand worden opgebaard. Met een koeling onder die persoon of zonder koeling wanneer iemand een lichte balseming heeft ondergaan. Verschillende keuzes om te maken, waar je uitvaartbegeleider je bij helpt. Ook zal je uitvaartbegeleider (of een assistent) elke dag even langskomen om te controleren hoe het met het lichaam van de overledene gaat.

In een rouwcentrum opbaren
Wil je je dierbare in een rouwcentrum laten opbaren, dan kan je kiezen voor wel of niet bezoeken. In de meeste gevallen zal bezoek op afspraak zijn, maar er zijn ook rouwcentra die  zgn. 24-uurs kamers aanbieden. Je krijgt dan de sleutel en je kunt je dierbare bezoeken op elk moment dat je wilt. Dit is een mooi alternatief als je je dierbare niet thuis wil of kan opbaren, en nog wel veel bij diegene wil zijn.

De laatste verzorging

De laatste verzorging valt eigenlijk samen met de opbaring. Ergens in de periode dat de overledene wordt opgebaard, zal hij of zij ook verzorgd worden. Per situatie zal bekeken worden op welke plek de laatste verzorging plaatsvindt.

De laatste verzorging van een overledene werd vroeger ‘afleggen’ genoemd. Die term gebruiken we eigenlijk niet meer. Bij de laatste verzorging wordt iemand mooi en netjes gemaakt. Zodat degene zoveel mogelijk als zichzelf in de kist of mand ligt. De familie zoekt meestal kleding uit die de overledene graag droeg, of iemands mooiste jurk of pak bijvoorbeeld. Iemands pyjama mag natuurlijk ook, zolang het goed voelt.

Wie de verzorging uitvoert verschilt per uitvaartbegeleider. Sommigen doen het zelf, anderen huren hier zorgzame professionals voor in (zoals ik doe). Familieleden mogen hier bij helpen als ze willen, of alleen toekijken. Wat je zelf prettig vindt. De verzorgenden zullen je hierin begeleiden.

Stap vier, de uitvaart bespreken

Wanneer de eerste dingen zoals de plek van opbaring besproken zijn, is het tijd om een afspraak te maken voor het vervolg. Om te gaan bespreken hoe je de uitvaart wilt invullen. Meestal spreek je een tijd en plaats af met de uitvaartbegeleider om alles rustig door te spreken. Telefonisch kan eventueel ook. Het is handig om de ID kaart of paspoort van de overledene bij de hand te hebben, net als eventuele polissen van een uitvaartverzekering.

Wat zijn zaken die besproken worden? Denk aan de locatie voor de begrafenis of crematie, de locatie van de afscheidsbijeenkomst, uitzoeken van een kist, mand en/of wade, uitzoeken van en bespreken van de tekst op een rouwkaart, een bloemstuk, de rouwauto, een fotopresentatie. Bij alles geldt natuurlijk: indien van toepassing. Je uitvaartbegeleider heeft een tas met mappen en brochures bij zich en kan je adviseren bij alle keuzes. 

Het belangrijkste is dat het een afscheid wordt passend bij de overledene én bij jou/jullie, de nabestaanden. Hoe dit er ook uitziet, alles mag. Van sober en ingetogen, tot uitgebreid met een heel programma. Een goed afscheid is belangrijk. Zodat het afscheid een bruggetje vormt naar de toekomst, die je vorm moet zien te geven zonder je dierbare overledene erin. 

Er is geen dood. Mensen sterven alleen als we ze vergeten.
Als je aan me blijft denken, zal ik altijd bij je zijn.
– Isabel Allende

Stappenplan bij overlijden, stap vijf, de dag van de uitvaart

Ongeveer een week na het overlijden is het zover, de begrafenis of crematie van je dierbare. De uitvaart moet uiterlijk de zesde werkdag na de dag van overlijden plaatsvinden. Dit betekent dat je ongeveer in een week de uitvaart moet regelen. Of dit kort is of lang, dat is persoonlijk. Het kan kort voelen omdat er veel te regelen is. Het kan ook lang voelen voordat het definitieve afscheid daar is.

Op de dag van de uitvaart is de uitvaartbegeleider er voor je. Hij of zij steunt je en begeleidt je van begin tot eind. Net zoveel of weinig als waar je behoefte aan hebt. Zodat jij in alle rust afscheid kan nemen.

Hoe nu verder?

Na de uitvaart volgt vaak nog een administratieve afwikkeling van verschillende zaken. Bankzaken, abonnementen, misschien een huis opruimen en verkopen. Als de uitvaartbegeleider de aangifte van overlijden bij de gemeente heeft gedaan, dan krijg je van haar of hem de ‘akte van overlijden’. Deze akte heb je nodig voor de verschillende instanties om aan te tonen dat iemand overleden is. 

Ik geef jou als nabestaande een gidsje mee waar dit soort administratieve zaken in staan beschreven. Er staat tekst en uitleg in hoe je dit soort zaken aanpakt. Want je hebt al genoeg aan je hoofd vind ik, en je hoeft niet het wiel opnieuw uit te vinden.

Zelf neem ik meestal een week of twee na de uitvaart nog een keer contact op. Om samen dit stuk af te ronden en te horen of ik je nog ergens mee kan helpen. Je verdriet wegnemen kan ik natuurlijk niet, de rouw is van jou. Samen napraten is wellicht prettig, dat is tot zover als ik met je mee kan lopen.

Waar kan ik je mee helpen? Heb je een specifieke vraag hierover of een meer algemene vraag? Bel of mail me gerust, ik sta je graag te woord.

Overlijden in het buitenland van je naaste tijdens vakantie, zakenreis of werk, je moet er natuurlijk niet aan denken. Helaas komt het regelmatig voor. Heel verdrietig en pittig voor jou als nabestaande. Wat moet je dan doen, wie moet je inlichten? Hoe zorg je dat je naaste naar Nederland komt? In dit artikel help ik je hiermee op weg. Ook handig om je voor te bereiden voor het geval dat!

Weet dat je er niet alleen voor staat bij een overlijden in het buitenland. Het is natuurlijk een enorme schok als je naaste overlijdt tijdens jullie vakantie bijvoorbeeld. Er moet van alles worden geregeld ook nog. De lokale autoriteiten, de Nederlandse ambassade, het ministerie of consulaat van Buitenlandse Zaken staan voor je klaar. Net als de alarmcentrale van de reis- of uitvaartverzekering mocht die er zijn. Lees hieronder stap voor stap wat je te wachten staat.

Overlijden in het buitenland: in het ziekenhuis

Je naaste kan onder verschillende omstandigheden in het buitenland komen te overlijden. Wanneer dit gebeurt in een ziekenhuis, dan zal een arts de verklaring van overlijden opstellen. Met deze verklaring ga je vervolgens naar de lokale gemeente om het overlijden te laten registreren. Je ontvangt een akte van overlijden en een laissez-passer. Beide documenten heb je nodig als je je naaste naar Nederland wil laten overbrengen. Let op dat je een internationale akte van overlijden ontvangt! De registratie van overlijden in Nederland gebeurt pas later, bij de gemeente waar de overledene woonde.

Ga ook zo snel mogelijk na of de overledene een reisverzekering en/of een uitvaartverzekering had. Bel de alarmcentrale van de verzekeraar om het overlijden te melden. Check welke kosten vergoed worden, zoals de repatriëringskosten (de kosten om je naaste terug naar Nederland te brengen). Vraag waarmee ze je kunnen helpen. Vaak nemen ze je veel uit handen.

Als de overledene reisde met een bepaalde reisorganisatie, dan kun je ook hen bellen. Zij helpen je doorgaans met de organisatie van de repatriëring. Wanneer iemand voor werk voor langere tijd in het buitenland verbleef, dan betaalt de werkgever in veel gevallen de kosten voor het vervoer naar Nederland.

Lees verderop in het artikel hoe het werkt als iemand niet verzekerd was.

Overlijden in het buitenland: buiten het ziekenhuis

Het kan ook voorkomen dat je naaste niet in een ziekenhuis overlijdt, maar bijvoorbeeld in jullie hotel of op het werk. Het eerste wat dan moet gebeuren is dat een arts wordt gewaarschuwd om het overlijden vast te stellen. Net als hierboven beschreven zal de arts een verklaring van overlijden opstellen. De vervolgstappen zijn verder hetzelfde als hierboven beschreven. Kijk of je zo snel mogelijk de verzekeraar kunt inschakelen om je te helpen.

Overlijden in het buitenland: als gevolg van een ongeluk of misdrijf

Is je naast overleden als gevolg van een ongeluk of misdrijf, dan is dit een ‘niet-natuurlijk overlijden’. In dit geval moet de plaatselijke politie worden gewaarschuwd. Zij zullen een onderzoek instellen en het lichaam in beslag nemen. Vaak wordt er autopsie verricht voor nader onderzoek. Na afronding van het onderzoek wordt het lichaam van je naaste vrijgegeven. Vervolgens kun je verder stappen ondernemen voor de repatriëring of uitvaart ter plaatse.

Het is belangrijk om ook de ambassade of het consulaat in te lichten over wat er gebeurd is. Daarnaast gelden ook de stappen zoals eerder beschreven. Check of er een reis- of uitvaartverzekering is en neem contact op met de alarmcentrale voor hulp.

Je overleden naaste terugbrengen naar Nederland: repatriëring

Waarschijnlijk wil je het liefst dat je overleden naaste naar Nederland teruggaat. Familie, vrienden en collega’s kunnen afscheid nemen. De uitvaart vindt plaats in de eigen omgeving, binnen eigen kring. In dat geval moet natuurlijk geregeld worden dat de overledene wordt overgebracht, met de auto of per vliegtuig.

De overledene heeft  een verzekering

Als de overledene een reis- of uitvaartverzekering had, dan is het logisch om de alarmcentrale van de verzekeraar te bellen voor hulp. Het is belangrijk om na te vragen of de kosten voor de repatriëring vergoed worden. Wanneer dit zo is, dan zal de verzekeraar zorgdragen voor de repatriëring. Zij schakelen een bedrijf in dat ervoor zorgt dat je naaste weer naar Nederland komt. Afhankelijk van de afstand zal dit per auto of per vliegtuig gebeuren.
Wanneer iemand voor werk voor langere tijd in het buitenland verbleef, dan betaalt de werkgever in veel gevallen de kosten voor het vervoer naar Nederland.

Wanneer je weet dat je naaste terug naar Nederland wordt gebracht, is het een goed idee om alvast in Nederland een fijne uitvaartbegeleider te zoeken. Je kunt ook vragen aan je familie of vrienden in Nederland om je te helpen zoeken.
Met deze uitvaartbegeleider kun je alvast overleggen waar je overleden naaste naartoe gaat zodra hij of zij terug is in het land. Zo heb je ook meteen een aanspreekpunt in Nederland. Je weet wie je verder gaat helpen met het regelen van de uitvaart.

De overledene heeft geen verzekering

Het kan zo zijn dat de overledene geen reis- of uitvaartverzekering heeft. Wil je je naaste naar Nederland laten brengen, dan zijn de kosten hiervoor voor jouw rekening. De ambassade of het consulaat betalen deze kosten niet. Ze kunnen je wel helpen met het regelen van een tolk mocht dit nodig zijn. De tolk kan je helpen met de communicatie te plaatse.

Voor de repatriëring is het raadzaam om een gespecialiseerd repatriëringsbedrijf in te schakelen. Zij weten precies wat er moet gebeuren en werken met lokale mensen die de weg weten. Je hoeft dit overigens niet rechtstreeks zelf te doen. Misschien vind je het prettiger om eerst contact op te nemen met een uitvaartondernemer in Nederland. Hij of zij is vervolgens je contactpersoon en zal alles regelen met het repatriëringsbedrijf.
Het is belangrijk om al het regelwerk over te laten aan het repatriëringsbedrijf. Laat je niet verleiden om een contract te ondertekenen met lokale bedrijven. Voor je het weet zit je vast aan een duur contract en wordt er alsnog niets vergoed.

De verzorging van het lichaam voor de terugreis

Het kan soms enige tijd duren voordat je overleden naaste wordt teruggebracht naar Nederland. Zeker in het geval van een ongeluk of misdrijf. Het is daarom belangrijk dat het lichaam zo snel mogelijk wordt gekoeld. Vaak wordt het lichaam ook gebalsemd voor vertrek. Bij vervoer per vliegtuig is dit zelfs meestal verplicht.

Snel koelen en eventueel balsemen zijn belangrijk om het ontbindingsproces te vertragen. Zeker als nabestaanden de overledene in Nederland nog willen zien, moet er alles aan gedaan worden om iemand er nog zo mooi mogelijk uit te laten zien.

Als de afstand naar Nederland minder dan 1500 kilometer is, dan wordt gekozen voor vervoer per auto. Een professioneel repatriëringsbedrijf beschikt over auto’s met koeling. Zo wordt de overledene in zo goed mogelijke conditie naar Nederland gebracht.

Bij een grotere afstand moet je overleden naaste per vliegtuig vervoerd worden. Het repatriëringsbedrijf regelt alle formaliteiten hiervoor. Bij aankomst gaat de overledene naar het mortuarium van Schiphol. Vanuit daar wordt hij of zij naar de locatie vervoerd die je met je uitvaartbegeleider hebt besproken.

Je kunt ervoor kiezen om zelf vooruit te reizen of met hetzelfde vliegtuig als je overleden naaste. Op Schiphol word je als nabestaande opgevangen door iemand van het Luchthavenpastoraat. Ook eventuele afhalers worden door het Luchthavenpastoraat begeleid om op een rustige plek degene die terugkeert te ontmoeten. Vervolgens helpen de medewerkers van het Luchthavenpastoraat bij het ophalen van de bagage en een snelle afhandeling bij de douane. Je staat er ook hier zeker niet alleen voor.

Begrafenis of crematie in het buitenland

Wellicht is het financieel niet haalbaar voor je om de overledene naar Nederland terug te laten brengen. Om welke reden dan ook, je kunt ervoor kiezen om de begrafenis of crematie ter plaatse te houden. Soms kan het niet anders. Een lokale uitvaartondernemer helpt je om er een passend afscheid van te maken.

Na een crematie kun je meestal de as mee terugnemen naar Nederland. Er gelden geen speciale voorwaarden of invoerdocumenten hiervoor. De asbus of -koker mag je gewoon in de auto vervoeren of als handbagage meenemen in het vliegtuig. Het is wel verstandig om de verklaring van overlijden en een verklaring van de crematie bij je te hebben. Deze laatste vraag je bij het crematorium aan. De douane wil wellicht weten wat er in de bus of koker zit.
Mocht je dit te spannend vinden of gewoon geen fijn idee, dan kun je ook een repatriëringsbedrijf vragen om de as voor je naar Nederland over te brengen.

Overlijden in het buitenland: tot slot

Je dierbare verliezen terwijl je vakantie viert, ik wens het niemand toe. Mocht het je overkomen, houd er dan rekening mee dat elk land zijn eigen wet- en regelgeving kent. Net als eigen gewoonten en gebruiken. Zaken kunnen minder snel gaan dan je wilt. Of niet op een manier die goed voor jou voelt. Als je je hier op instelt heb je er minder last van. Makkelijk is het natuurlijk nooit.

Heb je een vraag over wat als iemand komt te overlijden in het buitenland? Kan ik je ondersteunen hierbij of heb je een meer algemene vraag? Bel of mail me gerust, ik sta je graag te woord.