De sterfdag herdenken van een geliefde overledene. Een herdenking na afscheid, waarbij je je dierbare nogmaals in het licht zet. Omdat door corona de uitvaart in heel kleine kring gehouden moest worden. Of op speciale dagen stilstaan bij je overleden dierbare, zoals de verjaardag of moederdag. Door het graf te bezoeken bijvoorbeeld. Of foto’s te kijken. Maar er zijn meer mogelijkheden. Doe hier inspiratie op met zes tips en ideeën om een dierbare te herdenken.

1. As verstrooien, een moment om te herdenken

Wanneer er gekozen is voor een crematie, dan kan je een maand na de uitvaart de as ophalen bij het crematorium. Deze termijn van een maand is wettelijk bepaald in Nederland (wellicht komt hier verandering in bij de nieuwe wetgeving en wordt deze termijn verkort). Je mag er ook langer over doen om de as op te halen. In de meeste crematoria is in het tarief inbegrepen een bewaartermijn van zes maanden.

Overigens kan je er ook voor kiezen om het verstrooien van de as over te laten aan het crematorium als je hier zelf geen behoefte aan hebt. Of geen prettig idee vindt. Je kan er vaak wel bij aanwezig zijn, maar dan bepaalt het crematorium de plek van verstrooien. Dit is vaak een eigen strooiveld, of er wordt gebruik gemaakt van Nationaal Verstrooiterrein Delhuyzen in Arnhem (beheerder hiervan is Yarden).  

Als je zelf wilt verstrooien dan kan je hier echt een moment van maken. Er zijn veel manieren waarop je as kan verstrooien. Op een plek waar je dierbare graag kwam bijvoorbeeld. Officieel moet je wel toestemming hebben van de eigenaar van het land of water waar je wilt verstrooien. Een plek dus op land, maar op het water kan ook, een rivier of de zee. Ook verstrooien vanuit een vliegtuig is een mogelijkheid, net als het oplaten van speciale heliumballonnen met daarin de as. Kijk hiervoor bijvoorbeeld op de website van Hemelvlucht.

Misschien vind je het mooi om een gedicht voor te lezen, herinneringen met elkaar te delen of gewoon stil te zijn. Je in gedachten te verbinden met je overleden dierbare. 

‘Afscheid is de geboorte van een herinnering’
– Salvador Dali
 

2. Een herdenking achteraf organiseren

Aan het begin van de corona pandemie werden uitvaarten erg ingeperkt. Maximaal 30 nabestaanden en geen horeca toegestaan. Voor veel mensen een karige bedoening en niet bevredigend. Aan de andere kant werd vaak het intieme karakter als heel prettig ervaren. De gedachte was vaak ‘dan organiseren we alsnog een herdenking voor iedereen zodra het weer mag’. En dat kan inmiddels. 

Maar je kan om welke reden dan ook een herdenking achteraf willen organiseren. Wanneer iemand een jaar dood is, of tien jaar. Of op die datum 80 of 100 jaar geworden zou zijn. Hoe en waar je dit wilt vormgeven is natuurlijk aan jou. Met of zonder de hulp van je uitvaarbegeleider. Wat past bij je en waar heb je behoefte aan? Gewoon een gezellig samenzijn of wil je ook graag sprekers? Je kan een gedenkhoekje inrichten, iedereen een herinnering op laten schrijven of een kaarsje laten aansteken. Als je hier graag samen over wilt nadenken dan help ik je graag.

3. Schrijf een brief

Alles wat je niet kan of wil uitspreken, kan je toevertrouwen aan papier. Misschien praat je in stilte regelmatig met je overleden dierbare, over wat je aan het doen bent of wat je bezighoudt. Deze gedachten kan je ook toevertrouwen aan papier, door een brief te schrijven. Je brief (of brieven) kan je bewaren in een mooi doosje of op het graf leggen. Je kan er ook een speciaal notitieboekje voor kopen of een mooi schrift. Wellicht helpt het je om in een soort dagboekvorm te schrijven aan je dierbare.

4. Kom samen met een kring naasten en deel herinneringen

De sterfdag herdenken van je dierbare kan je alleen doen, maar misschien is het net zo fijn om een kring naasten om je heen te verzamelen. Kom op de sterfdag, of elke andere speciale dag, bij elkaar voor een etentje en deel herinneringen met elkaar. Dit houdt je dierbare dichtbij. Wees niet bang voor de emoties die het losmaakt. Je kan ze beter uiten, anders zetten ze zich vast in je lichaam. Behalve een etentje kan je ook gaan wandelen of naar een plek toegaan waar je dierbare graag kwam. Samen foto’s, dia’s of filmpjes kijken kan ook fijn zijn.
Toen mijn opa van vaderskant was overleden, in 2006, hebben we in zijn huiskamer met een kring familieleden gezeten. Ieder had zijn eigen herinneringen aan opa, en wat fijn om die van elkaar te horen. Ik bewaar hier warme herinneringen aan. Het was een middag met een lach en een traan.

5. Sterfdag herdenken door een boom te planten

Het planten van een boom of struik ter nagedachtenis aan je dierbare is een mooi ritueel om de herinneringen levend te houden. Ook als je dierbare gecremeerd is, creëer je zo een fijne plek om naartoe te gaan. Je kunt eventueel de as bij die boom verstrooien of de as gebruiken als voeding voor de boom. De boom wordt zo een levend monument. Als je dit een mooi idee vindt, kijk dan eens op de website van ‘Mijn boom’. Zij kweken herinneringsbomen, waarbij de as van je dierbare wordt gebruikt als voedingsbodem. 

6. Sterfdag herdenken: doe iets wat jouw dierbare graag deed

Iets doen wat je dierbare graag deed. Of ergens naartoe gaan waar hij of zij graag kwam. Dit brengt je dierbare weer even dichtbij. Wellicht kan je hier een jaarlijks ritueel van maken. Het geboortedorp van je vader of moeder bezoeken, zijn of haar favoriete café of restaurant, pretpark, bloemenwinkel of museum. Naar hun favoriete muziek luisteren of die ene cake bakken. Of alsnog die reis maken die hij of zij niet meer kon maken. En vind je het moeilijk? Vraag om steun! Uit je eigen kring of van een professional. Rouwen kan eenzaam zijn, maar blijf er niet alleen mee rondlopen.

Waar kan ik je mee helpen? Heb je een specifieke vraag hierover of een meer algemene vraag? Bel of mail me gerust, ik sta je graag te woord.

Een portie troost in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Een avond over rouw en herdenken met een veelzijdig programma. Ik heb deze avond bezocht op woensdagavond 23 maart. Een boeiende avond met mooie sprekers. Hoe markeren, vergeten of herinneren we onze doden in de loop der tijd? Welke rouw is zichtbaar en wat blijft onzichtbaar? Ervaringsdeskundigen en onderzoekers vertelden erover. Daarnaast was er ruimte voor pitches over laagdrempelige hulp, live én digitaal. In dit artikel zal ik niet de héle avond navertellen, maar licht ik een paar onderwerpen toe die er voor mij uitsprongen.

Dit programma was de derde en laatste in de reeks ‘Met de dood in huis’. Bedoeld om in gesprek te gaan over sterfelijkheid, afscheid en rouw. Om deze onderwerpen bespreekbaar te maken. We praten er namelijk niet zo makkelijk over in Nederland.

Het eerste programma had de titel ‘Dood gaan we allemaal’, en ging over de kunst van het sterven. Het tweede programma heette ‘Waarheen, waarvoor?’, over afscheidsrituelen, muziek en de uitvaart van de toekomst. Deze programma’s zijn net als ‘Een portie troost’ online terug te kijken op de website van Pakhuis de Zwijger.

Jong je ouder(s) verliezen en opeens in de rouw zijn

Het eerste deel van de avond kregen drie jonge vrouwen het woord, die alle drie al hun moeder of beide ouders waren verloren. Ze vertelden over wat dat met hen had gedaan, wat de tijd voor ze had gedaan. Maar ook hoe ze de kracht van hun verdriet hadden kunnen omzetten in iets maken. Een documentaire, een boek, een fotoserie. Nu hoeft natuurlijk niet iedereen die in de rouw is op deze manier aan de slag. Maar deze vrouwen waren al makers en vonden hierin een uitlaatklep.

Hun belangrijkste boodschap? Geef aan bij je familie en vrienden wanneer je behoefte hebt om even over je moeder of vader te praten. En bedenk dat jouw omgeving vaak ook niet weet hoe ze met jouw rouw moeten omgaan. Wees daarom duidelijk wat jouw behoeftes zijn. Daar help je jullie beiden mee. Verder: zoek hulp als je vastloopt. Humanitas bijvoorbeeld biedt steun bij rouw en heeft speciaal voor jongeren lotgenotengroepen. De herkenning die je bij elkaar vindt kan heel helpend zijn en jou die portie troost bieden.

Jong je ouder(s) verliezen: meer lezen en kijken 

Wie waren deze drie jonge vrouwen en waar kun je meer van hen lezen of zien?

Ameline Ansu (socioloog) verloor haar beide ouders toen ze in de twintig was. Omdat ze geen boeken vond voor jongeren en rouw en ze daar wel naar opzoek was, besloot ze er zelf een te schrijven: Van harte gecondoleerd: jong en verder zonder ouder. Ze vertelt hierin de verhalen van een aantal rouwende jongeren.

Nellie Brenner verliest haar moeder plotseling als ze 28 jaar oud is. Enige tijd na haar overlijden heeft Nellie de documentaire ‘Ik rouw van jou’ gemaakt. In deze documentaire onderzoekt ze de de tegenstrijdigheden van het verliezen van een ouder op jonge leeftijd. Rouwen, hoe doe je dat?

Chaja van Kollem verloor anderhalf jaar geleden plotseling haar moeder aan een hartstilstand. Middenin coronatijd. Het niet mogen knuffelen en afstand moeten houden maakten het heel zwaar voor haar. Cinetree maakte een portret van haar: Love in time of crisis. Momenteel maakt Chaja een fotoserie genaamd ‘Een mozaïek van verlorenen’. Ze portretteert hierin mensen in de kleding van hun overleden dierbaren. 

Hulp en ondersteuning via de app Condole

Een andere gast deze avond was Yvette den Hartog. Zij heeft de app ‘Condole’ in het leven geroepen. Yvette verloor ook op jonge leeftijd haar moeder. Vanuit die ervaring heeft ze een boek geschreven en later deze app bedacht.
Met deze app is het mogelijk om herinneringen aan je overleden dierbare levend te houden. Dit doe je door in de app een gedenkpagina te openen, waar meerdere mensen berichtjes kunnen plaatsen en hun herinneringen kunnen delen. Het is je eigen privé omgeving. De app presenteert zich als digitaal condoleanceboek en rouwverwerkingsapp ineen. Want de app biedt ook ondersteuning, zoals leestips, troostende muziek en kijktips. Daarnaast vind je er informatie uit professionele hoek, zoals stichtingen, rouwdeskundigen en een agenda voor (lotgenoten)bijeenkomsten.

Yvette den Hartog aan het woord

Als je benieuwd bent naar deze app, neem dan een kijkje op de website. Hier vind je meer informatie over wat de app te bieden heeft en wat de kosten zijn. De app kan je kosteloos downloaden. Voor het openen van een privé gedenkomgeving betaal je momenteel eenmalig 79 euro. Je hebt een jaar toegang en kunt alle berichtjes als pdf downloaden. Op termijn is het ook mogelijk om alle herinneringen in een mooi gedenkboek te laten bundelen. Als een portie troost.

Ik heb geen aandelen in deze app, maar als je een beetje digitaal bent ingesteld dan lijkt me dit een mooie manier van herdenken. Het is waardevol als meerdere familieleden of andere naasten hun herinneringen delen. Iedereen had immers zijn eigen relatie met de overledene en zijn eigen, persoonlijke herinneringen. Ik kan me voorstellen dat het troost geeft om die verhalen te lezen en te kunnen bewaren.

Tot slot
Ik heb deze avond bezocht samen met Janneke Meester. Zij is wandelcoach en biedt rouw en verliesbegeleiding. Neem eens een kijkje op haar website als je wel wat ondersteuning zou willen. Als ervaringsdeskundige en mooi mens biedt ze de hulp die jou weer overeind helpt.

Heb je een vraag over rouw of herdenken? Of heb je een meer algemene vraag? Bel of mail me gerust, ik sta je graag te woord.