In gesprek over doodgaan

In gesprek over doodgaan, het feit dat we allemaal een keer komen te overlijden, we doen het liever niet. En dat is begrijpelijk, we vieren liever het leven. Maar hoe voelt dat voor degene die een dierbare hebben verloren? Als mensen in hun omgeving er niet naar durven te vragen? Of het verdriet wegwuiven met een dooddoener?

Dooddoeners campagne van SIRE

SIRE lanceerde onlangs een campagne om ‘mensen stil te laten staan bij de waarde van praten over de dood’. De campagne heet heel toepasselijk: “De dood. Praat erover, niet eroverheen”. Aan de hand van een aantal dooddoeners willen ze met deze campagne het praten over de dood normaler maken. Dooddoeners zijn dingen die we zeggen om het vooral niet over de dood te hebben.

Denk aan ‘Misschien moet je gewoon weer gaan daten’ en ‘ach, op zich wel een mooie leeftijd’. Iets waar je als rouwende niks mee kan. Relativeren helpt niet.

Zelf heb ik lang gedacht dat door te denken aan de dood, ik de dood over me zou afroepen. Inmiddels weet ik dat dit echt niet zo is. In plaats van me ervoor af te keren, heb ik het tegenovergestelde gedaan. Ik heb me erin ondergedompeld als het ware, door de opleiding voor uitvaartbegeleider te gaan volgen.

Aansluitend ben ik gaan werken als uitvaartbegeleider. Ik word omringd door de dood en vind praten erover heel gewoon. Maar ik besef dat dit voor veel mensen niet zo is. Ik herinner me al te goed hoe ik er zélf in stond voordat ik de opleiding ging doen.

Beeld: SIRE campagne

Samen in gesprek over doodgaan

Sinds ik dit mooie vak ben ingestapt, ben ik een warm pleiter van voorbereiden op dat wat komen gaat. Je denkt dat het nog lang niet zover is, maar dat wéét je niet. Iedereen hoopt oud te worden, maar het is geen gegeven.

Vandaar het uitvaartwensenboekje. Mijn man en ik zijn nu beide rond de vijftig en hebben er samen ieder eentje ingevuld. Niet tot op detail, maar wel een aantal punten. Zodat de ander enig idee heeft. Dat vind ik een fijn idee.

Als je ouders hebt die ouder worden, zoals ikzelf, dan vraag je je wellicht op een bepaald moment af hoe dat nou moet, met hun uitvaart. Ik wil echt benadrukken om niet te wachten tot het moment daar is. Dan wordt je overvallen door hun overlijden. Doorgaans kan je dan niet zo helder denken. Hoe fijn is het dan als je van tevoren al een en ander besproken hebt. Het uitvaartwensenboekje kan je daarbij helpen, je kan er samen doorheen lopen.

Wat gebeurt er als we doodgaan?

Doodgaan is een ervaring die bij het leven hoort. Maar wat gebeurt er eigenlijk tijdens het proces van sterven? Onwetendheid hierover zorgt voor misverstanden en angst rondom doodgaan.

De weg die je aflegt voordat je daadwerkelijk overlijdt, kan er heel verschillend uitzien. Je lichaam is ‘op’ door welke reden dan ook en je hart stopt ermee. Iemand kan plots sterven na een ongeval of hartstilstand. Je kan stoppen met eten en drinken, kiezen voor euthanasie of palliatieve sedatie. Hoewel ‘kiezen’ misschien een groot woord is in deze context. Wellicht voelt het op een gegeven niet meer dat er iets te kiezen valt. Behalve het zo comfortabel mogelijk maken van degene die komt te overlijden.

Loslaten
Sterven gaat over het loslaten van het aardse. En dat is voor de een moeilijker dan voor de ander. Mijn moeder waakte bij mijn oma op haar sterfbed. Ze was net even de kamer uit toen mijn oma overleed. Heel vaak hoor ik vergelijkbare verhalen. Wellicht is loslaten ‘makkelijker’ als je naaste(n) er niet bij is (zijn).

Volgens het Landelijk Expertisecentrum Sterven verloopt het gros van de sterfbedden rustig. Kort gezegd laten de organen het één voor één afweten tijdens het sterfproces. Het is onvoorspelbaar hoe lang of kort dit duurt. Op een gegeven moment verandert de ademhaling. De tijd tussen de ademteugen wordt steeds langer. Uiteindelijk vallen alle lichaamsfuncties uit, de ademhaling stopt en het hart klopt niet meer.

Dit een korte en feitelijke beschrijving van wat er gebeurt als we doodgaan. Los van alle emotie die erbij komt kijken voor de nabestaanden. En ondanks alles blijft doodgaan deels een mysterie.
Een uitgebreider verhaal over het verloop van sterven vind je op de website van het Landelijk Expertisecentrum Sterven.

Laat de dood leven

Zoals SIRE het mooi verwoordt, hebben we in deze tijd ‘de dood een beetje buiten het leven geplaatst’. Een paar generaties terug was het hele dorp betrokken bij een overlijden en de uitvaart. Het werd samen gedragen. In de huidige tijd is de gewoonte om het er maar niet over te hebben. Terwijl de dood ook bij het leven hoort.

Praten over de dood kan je leven juist verrijken. Het brengt mensen dichter bij elkaar. Als je bijvoorbeeld weet wat de uitvaartwensen zijn van je vader of moeder, dan geeft dat rust. Nu kan het lastig zijn om dat gesprek aan te gaan. Ik heb daarom een paar mooie gespreksstarters voor je klaar liggen. Om je te helpen het gesprek te openen. Stuur gerust een bericht als je hier interesse in hebt.

Het taboe doorbreken

Op de website van SIRE vind je alle dooddoeners. Bij elke dooddoener staat een korte toelichting op welke manier je het wél aan kan pakken. Heel informatief en waardevol. Ik snap wel dat mensen terugvallen op deze dooddoeners. We weten gewoon niet meer zo goed in deze tijd hoe we met rouw en rouwenden moeten omgaan.

Zelf hoor ik niet echt van deze dooddoeners tijdens mijn werk. Mensen zeggen wel vaak dezelfde dingen, zoals ‘hij/zij heeft nu rust’, ‘je moet toch door’, ‘het is beter zo’. Om zichzelf te troosten en op te peppen denk ik. Wat mensen uit hun omgeving tegen ze zeggen, daar ben ik dan weer niet bij.

SIRE heeft ook drie filmpjes gemaakt voor de campagne. Ze beelden goed uit waar het om gaat. Of je nu je trouwe huisdier bent verloren, net weer aan het werk bent na een verlies of je wilt voorbereiden op dat wat komen gaat, mensen in je omgeving weten er vaak geen raad mee.

Wist je dat 26% van de werknemers weer té snel aan het werk ging (bron: CNV)? Ook in een werksituatie is het belangrijk dat er rekening wordt gehouden met rouw. Met jou als jij net iemand bent verloren. Met die collega die nu alleen verder moet. Het CNV geeft handvatten over hoe je kan omgaan met rouw op het werk. Goed dat zij hier aandacht aan besteden.

Ik hoop van harte dat deze campagne van SIRE over praten over de dood het taboe een beetje helpt doorbreken. Want dood hoort bij het leven, het is een van de weinige zekerheden die we hebben.

Wil je een keer het gesprek aangaan of zit je met vragen omtrent een uitvaart? Bel of mail me gerust, ik sta je graag te woord.