De afwikkeling van de erfenis na het overlijden van bijvoorbeeld je laatste ouder, je hebt er maar mee te dealen. Na het moeten regelen van de uitvaart verlang je naar rust. Even niks. Maar eigenlijk moet er dan juist heel veel. Allerlei administratie, abonnementen uitzoeken, opzeggen huur of verkopen van het huis, belastingzaken en ga zo maar door. Soms is er een testament waarvoor je naar de notaris moet. Dit alles is een erfenis of nalatenschap in de breedste zin van het woord.

Je krijgt vaak best wat op je bordje na een uitvaart, in een periode dat je er het minste behoefte aan hebt. Iedereen die overlijdt, laat namelijk iets na. Of dat nou tastbare spullen zijn, een bankrekening, sociale media accounts of schulden. Gelukkig zijn er ook bedrijven die je hiermee kunnen helpen. Die je in dit stuk willen en kunnen ontzorgen.

Afwikkeling erfenis, wat je eerst moet weten

Voordat je begint met de afwikkeling van de erfenis (of nalatenschap), moet je eerst weten wie er recht heeft op de erfenis. Wie zijn erfgenaam? Kort gezegd bepaalt de wet wie erfgenaam is of zijn, als er geen testament is. In de wet staan de volgende groepen benoemd:

• Groep 1: huwelijkspartner of geregistreerd partner en de kinderen
• Groep 2: ouders, broers en zussen
• Groep 3: grootouders
• Groep 4: overgrootouders

Als er geen erfgenamen zijn in de eerste groep, gaat de erfenis naar de tweede groep en zo verder. Schoonfamilie, stief- en pleegkinderen zijn geen erfgenamen, zij worden niet als bloedverwanten gezien. Let op, ook ongehuwd samenwonenden, met of zonder samenlevingscontract, erven niet van elkaar volgens de wet. Dit kan je wel in een testament regelen, maar daar moet je dus zelf actie op ondernemen.

Testament en codicil

Bovenstaande geldt in het geval er geen testament is. Maar hoe weet je of er een testament is opgesteld als de overledene hierover niks heeft verteld? Dit kan je navragen bij een notaris of je kan zelf informatie opvragen bij het Centraal Testamentenregister (CTR). Om te weten te komen wat er in het testament staat, moet je sowieso naar een notaris. De notaris geeft alleen de direct belanghebbenden inzage in het testament. In een testament kunnen overigens andere erfgenamen zijn aangewezen dan de wet bepaalt. Ook niet-familieleden bijvoorbeeld. Belangrijk dus om uit te zoeken.

Naast een testament bestaat er ook zoiets als een codicil. Een codicil moet je los van een testament zien. Je hoeft er ook niet voor naar de notaris. Het is een handgeschreven document, voorzien van datum en handtekening van de opsteller. De overledene kan in dit document bepaalde spullen toewijzen aan bepaalde personen. Denk aan sieraden en meubelen. Ook kunnen er aanwijzingen voor de uitvaart in staan. Wat niet via een codicil mag worden toegewezen zijn geldbedragen, waardevolle verzamelingen, kostbare schilderijen, een huis of een auto. Een wat laagdrempeliger manier dus om je spullen te verdelen voor als je er niet meer bent.

Je bent overigens niet verplicht om een nalatenschap te aanvaarden. Soms blijven er veel schulden achter waar je liever niet mee te maken krijgt. Lees hier meer over de drie mogelijkheden die je hebt bij een erfenis aanvaarden of niet.
Let op, als je te snel bent met waardevolle spullen meenemen uit het huis van de overledene, dan heb je de erfenis al aanvaard (‘zuiver aanvaard’ is de wettelijke term). Ook als je geld opneemt van zijn of haar bankrekening of in zijn of haar auto rijdt. Als je niet zeker weet of je de erfenis wilt aanvaarden, dan moet je dus voorzichtig zijn met dit soort zaken!

Als je eenmaal een erfenis hebt aanvaard, samen met eventuele andere erfgenamen, dan ben je ook verantwoordelijk voor de afwikkeling van de nalatenschap.

Administratieve zaken, waar moet ik aan denken?

Er zijn zaken die op korte termijn na het overlijden geregeld moeten worden en zaken die gerust wat langer kunnen wachten. Het begint eigenlijk al in de week voorafgaand aan de uitvaart. Vóór de uitvaart plaatsvindt, moet er aangifte van het overlijden gedaan worden bij de gemeente. Meestal doet de uitvaartverzorger dit, maar nabestaanden mogen dit ook zelf doen. Na deze aangifte krijg je van de gemeente de ‘Akte van overlijden’, een officiële verklaring dat iemand is overleden. Deze akte kun je nodig hebben bij de afhandeling van zaken bij bepaalde instanties, zoals een bank of verzekeraar. 

De gemeente verwerkt de registratie in de Basisregistratie Personen (BRP). Daarnaast geven ze het overlijden door aan een aantal instanties, daar hoef je dus zelf niks voor te doen. Dit zijn:

• Belastingdienst
• Sociale Verzekeringsbank
• grotere pensioenfondsen
• pensioen- en zorgverzekeraars
• de waterschappen
• Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW)
• Centraal Administratie Kantoor (CAK)
• Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO)
• UWV

Daarnaast worden ook relevante afdelingen binnen de gemeente geïnformeerd, zoals afvalstoffenheffing en rioolrecht.

Naast genoemde instanties die door de gemeente worden ingelicht, blijven er een aantal zaken over die je zelf moet regelen. Denk hierbij aan bankrekeningen, de werkgever inlichten, nutsbedrijven informeren, huur opzeggen of huis verkopen, aangifte bij de Belastingdienst (zie verderop), huisraad verdelen en verzekeringen, abonnementen en lidmaatschappen beëindigen.

Het verschilt natuurlijk per persoon hoeveel werk dit zal zijn, afhankelijk van in welke levensfase iemand zat. Maar het kan best een berg werk zijn. Als je er tegenop ziet, hulp wil of gewoon niet zo handig bent met administratie, lees dan vooral verderop over waar je terecht kan voor hulp.

Belasting overlijden

Na een overlijden zijn er ook een aantal belastingzaken die je moet regelen. De laatste aangifte inkomstenbelasting is er daar een van. De Belastingdienst wordt door de gemeente op de hoogte gesteld van een overlijden. De Belastingdienst stuurt hierna een F-biljet op voor de laatste aangifte inkomstenbelasting. Dit is voor de periode van 1 januari tot aan de datum van overlijden. Afhankelijk van de situatie vult de achtergebleven partner of een van de erfgenamen dit biljet in. Als de overledene maandelijks een voorlopige aanslag betaalde, dan moet je dit zelf stopzetten. Dit gebeurt niet automatisch. Voor meer informatie hierover en specifiek over jouw situatie omtrent belasting overlijden ga je het beste naar de pagina ‘na een overlijden’ op de website van de Belastingdienst of je belt de BelastingTelefoon voor nabestaanden: 0800-235 83 54 (gratis).

Naast de laatste aangifte inkomstenbelasting moet je in sommige gevallen ook een aangifte erfbelasting doen. Als de Belastingdienst verwacht dat de erfgenamen of achtergebleven partner erfbelasting moeten betalen, dan stuurt ze binnen enkele weken na het overlijden een aangifteformulier erfbelasting op. Dit is een uitgebreid formulier. Door het beantwoorden van de vragen wordt duidelijk wat de waarde van de erfenis is. En hoe hoog de erfbelasting zal zijn. Voel je je onzeker hierover of heb je te maken met een complexe erfenis (onroerend goed, eigen bedrijf), dan is het goed om je te laten bijstaan door een specialist. 

Overlijden en social media accounts

Accounts van sociale media platforms maken ook deel uit van een erfenis. Grote kans dat je overleden dierbare wel érgens op zat. Dan hoort dit ook bij de afwikkeling van de erfenis. Wellicht heeft hij of zij aangegeven wat ermee moet gebeuren na overlijden, maar vaak wordt daar helemaal niet aan gedacht. Toch is het goed om erbij stil te staan, want bedrijven geven na overlijden niet zomaar toegang tot accounts. In de gebruiksvoorwaarden van de meeste mediabedrijven is opgenomen dat hun accounts niet overdraagbaar zijn. Dit betekent dat je account na je overlijden in handen komt van het bedrijf, en niet van je nabestaanden. Wanneer je geen inloggegevens achterlaat, maakt dat het erg lastig voor je nabestaanden om ergens bij te kunnen.

Elk sociale media platform zoals Facebook, Twitter en LinkedIn heeft eigen regels wat je bij leven kunt regelen en wat je na een overlijden kan doen. Wil je pijnlijke situaties voorkomen dan moet je je hier echt even in verdiepen.

Waar kan ik terecht voor hulp? Handige links

Hoeveel werk je hebt aan de afwikkeling van een erfenis verschilt natuurlijk per situatie. Wellicht woonde je laatste ouder al een poosje in een verpleeghuis en heb je daardoor al veel dingen moeten regelen en uitzoeken. Of je vader of moeder woonde nog zelfstandig thuis en laat behalve een huis, vooral veel boeken na. Elk scenario is denkbaar en elke vorm van hulp die daarbij past. 

Misschien vind je het helend om alle spullen uit je ouderlijk huis nog eens door je handen te laten gaan. Misschien zit je daar niet op te wachten en zoek je alleen een paar spullen uit die voor jou een emotionele waarde hebben. Hoe dan ook, voor elk aspect bij de afwikkeling van een erfenis kun je hulp inschakelen. Hieronder vind je een aantal handige links.

• Parels en Wijsheid: totale ontzorging bij de afwikkeling van nalatenschap, ook mogelijk om bij leven een lidmaatschap aan te gaan.
• Boedelz Woningontruiming & Boedelafwikkeling: alles rondom woningontruiming, schoonmaak en zorg voor de inboedel.
• Landelijk Steunpunt bij Verlies (LSV): hulp en advies bij rouw en verlies, zowel emotionele als praktische steun.
• Verklaringvanerfrecht.nl: voor het online aanvragen van een verklaring van erfrecht. In deze verklaring staat wie is overleden en wie de erfgenamen zijn. Hiermee kun je als erfgenaam aantonen dat je recht hebt op de bezittingen van de overledene. Een verklaring van erfrecht heb je bijvoorbeeld nodig om aan te tonen dat je over een bankrekening mag beschikken (dit kan per bank verschillen).
• Digital Life Legacy: digitale nazorg na overlijden. Zij maken bijvoorbeeld gegevens beschikbaar die op apparatuur en in accounts van een overledene staan als je er zelf niet bij kan. 
• Duet Executeurs: hulp bij het afwikkelen van een erfenis, coaching als je zelf benoemd bent tot executeur en de mogelijkheid om je eigen nalatenschap alvast te regelen.
• Landelijk Platform Nabestaandenzorg: biedt emotionele en praktische steun na een overlijden. Werkt met professionele nabestaandenbegeleiders door heel Nederland.
• Hulpgids bij rouwverwerking, Laudius: handvatten voor omgaan met rouwverwerking. Voor zowel mensen in rouw als voor mensen die iemand bijstaan, biedt deze gids een steuntje in de rug.

Heb je een vraag over nalatenschap, nazorg of een meer algemene vraag over een uitvaart? Bel of mail me gerust, ik sta je graag te woord, volledig vrijblijvend.